Bart (64) en Rien (40) Houwen, vader en zoon, reden afgelopen jaar van Oostende naar Limoges, in het westen van Frankrijk. In negen dagen karden ze met de Vespa langs nationale en departementale wegen. Hun rit was geen vrijblijvende vader-zoontrip, wel een ode aan Barts vader Raymond, die in 1940 diezelfde tocht van 740 kilometer aflegde, maar dan met een fiets zonder versnellingen.
Sophie Pycke 3 januari 2025, 03:00
“Om 12 uur stipt vertrokken we hier, aan de apotheek van Petit Paris”, wijst Bart. “Dat exacte vertrekpunt kenden we op basis van de tekst die mijn vader in 2004 tikte op zijn oude Olivetti-typmachine.”
Raymond Houwen, die vier jaar daarna, in 2008, zou overlijden, besloot op 16 mei 1940 gehoor te geven aan de oproep dat alle mannen tussen 16 en 35 jaar zich moesten melden in de rekruteringscentra in Frankrijk, van waar ze de Duitsers, die België veel sneller dan verwacht hadden veroverd, zouden bekampen. Hij vertrok, samen met zijn broer en twaalf andere studenten.
Bombardementen
“Die plichtsbewuste vlucht moet een gigantische beproeving geweest zijn. Mentaal, maar ook fysiek”, legt Bart Houwen uit. “Tussen Orléans en Vierzon zagen we de lange, rechte stukken weg die verdwijnen in de einder en die zij met hun gammele fietsen hebben afgelegd, met de bombardementen in hun kielzog.”
“Sommigen waren seminaristen die de route met een soutane hebben afgelegd. En alsof de dreiging van de Duitse invasie niet voldoende was, vormde ook het Franse leger een bedreiging. Om elkaar ’s nachts niet kwijt te raken in de massa vluchtelingen – ze staken hun fietslicht niet aan om niet op te vallen – gaven ze elkaar een nummer dat de eerste om de zoveel tijd afriep. Ze riepen ‘ja’ telkens als ze hun nummer hoorden. Franse soldaten dachten dat ze Duitse spionnen waren. Ze belandden zelfs even tegen de muur onder pistoolbedreiging. Hun beste Frans heeft hun vel gered.”
Die tocht moet op het groepje 18-jarige jongens, die nooit eerder de grens hadden overgestoken, een grote impact hebben gehad. En toch hebben ze er tijdens hun latere leven grotendeels over gezwegen.
Bart Houwen: “Mijn vader zei er af en toe wel iéts over. De andere families die ik getraceerd heb, vielen meestal uit de lucht. Hun (groot)vaders hadden de tocht naar Limoges amper onder woorden gebracht. Dat waren jongens zonder wereldbeeld, die bij het ontbijt in de gaarkeukens plots goedkope rode wijn moesten drinken, terwijl de oorlog steeds verder om hen heen greep. En toch heeft die hele generatie die oorlog ingeslikt. Om geen gezichtsverlies te lijden, niet als doetjes over te komen, hebben ze die trauma’s verzwegen. Ik ben mijn vader dan ook enorm dankbaar dat hij twintig jaar geleden is ingegaan op de vraag van zijn zoon om zijn relaas alsnog op papier te zetten.”
Geheimhouding
Het document bleef twintig jaar in de schuif liggen, tot deze zomer. Bart en Rien Houwen haalden hun Vespa’s van stal en laadden ze met tent, potten en pannen, extra motorolie en een oplaadbare minicompressor om koppige banden onderweg op te blazen. “Met de auto hadden we nooit zo’n magische reis kunnen maken. We doorkruisten dromerige landschappen, reden langs afgemaaide akkers en bossen met overvloedige dennengeur.”
“De Fransen vonden ons ook meteen sympathiek, op onze charmante brommers, waardoor we snel aan de praat raakten. Bleek dat de Tweede Wereldoorlog daar nog veel meer onder de huid kleeft. We spraken met mensen die de dagboeken van hun vaders hadden teruggevonden, waarin bijvoorbeeld stond dat die in het verzet hadden gezeten. Hun kinderen wisten daar niets van. Die geheimhouding vind ik nog steeds onvoorstelbaar. Was het omdat die oorlog niet om iets rationeels als grond ging, maar om ideologie?”
Voor vertrek had Houwen research gedaan, en de plaatsen getraceerd waar het gezelschap had overnacht, waar ze om eten hadden gevraagd. “Papa heeft dat relaas opgetekend zonder Wikipedia, en toch klopte elk detail, zelfs welke kant van de kathedraal van Amiens was gebombardeerd. Misschien heeft het hem geholpen bij zijn verwerking. Ik kan het alleen maar hopen. Ik denk soms terug aan die momenten, ik was nog een puber, waarop hij zei dat hij gedroomd had van de oorlog, zelfs al was hij nooit soldaat geweest”, kijkt Bart Houwen terug.
“Ik vat mijn vader een beetje beter, maar ik zal nooit ten volle snappen wat hij heeft meegemaakt, en met hem zo veel generatiegenoten.”
Nederlands
Français
Deutsch
English
Italiano
Español
Português
Русский
Esperanto